Vandaag
Binnen een paar dagen zijn we ongeveer een maand bezig met de Covid-19 vaccinaties in België. Of we kunnen spreken van een succes laat ik in het midden. Want dat is niet het punt wat ik wil maken met mijn artikel. Dat dit vaccinatieplan een ongelofelijk complexe operatie is, daar is ondertussen iedereen wel achter gekomen. En toch kan ik me niet ontdoen van de indruk dat net zoals bij de pandemie voor vele mensen dit proces een opeenvolging is van verrassingen.
Het klopt dat we globaal voor een enorme uitdaging staan. Nooit hebben we in de geschiedenis de ambitie gehad om het overgrote deel van de wereldbevolking in te enten tegen een virus dat nog maar net ongeveer een jaar bestaat. En daarenboven willen we dit ook nog doen aan een tempo dat hoger ligt dan alles wat we vooraf gedaan hebben op vlak van vaccinatie.
Tot nu toe werden mensen noch middelen gespaard om vaccins op een minimum van tijd klaar te krijgen. Het eerste vaccin van Pfizer werd door EMA, het Europese agentschap voor geneesmiddelen, goedgekeurd op 21/12/2020. Moderna volgde op 06/01/2021 en AstraZeneca zal spoedig volgen. De farmaceutische leveranciers van de vaccins hebben op basis van hun ervaring schattingen gemaakt van de te verwachte leveringen. En overheden in de wereld zijn aan de slag gegaan om een planning op te maken.
Back to reality
Een paar weken na de start van de vaccinaties, worden we helaas terug met onze voeten op de grond gezet. De vaccinatie van bijna 500 miljoen mensen in Europa alleen is niet zo straight forward als we gedacht hadden. Een van de die redenen is dat we op een paar miljoen mensen na niet weten hoeveel mensen zich effectief gaan laten vaccineren. Een andere reden is dat we geen idee hebben of en wanneer alle aangekondigde vaccins goedgekeurd worden voor gebruik in de EU. We hebben allemaal vertrouwen maar niemand wil zijn hand in het vuur steken dat alles gaat zoals gepland. We hebben ook geen zekerheid over de duur van de bescherming van het vaccin. Samengevat kunnen we het allemaal eens zijn met het feit dat veel van de elementen die de basis van de vaccinatieplanning vormen een substantieel aandeel onvoorspelbaarheid hebben.
Het is niet de bedoeling om de huidige planning onderuit te halen. Je moet van iets vertrekken maar op basis van de evoluties in de afgelopen week, kan ik me toch niet ontdoen van de indruk dat we het complexe proces van vaccinatie herleid hebben tot een te simpele oefening. De regel van drie is perfect voor het verdelen van fruit zoals kersen in een klaslokaal maar is een zeer slechte basis voor een vaccinatiestrategie. Het klopt dat dan iedereen min of meer gelijk behandeld wordt. Maar allemaal even slecht kan ook een uitkomst zijn van de regel van drie. En ik denk dat we toch wat meer mogen verwachten.
Vaccinatieplan 2.0
Deze week werd ik door prof. Wim de Villiers, rector van de Universiteit van Stellenbosch in Zuid-Afrika gewezen op een heel interessant boek van Vijay Govindarajan : “Reverse innovation in health care” (2018). De essentie van het boek is leren van anderen. Hoe kunnen processen en modellen van andere (derde wereld) landen ons helpen. Dit heeft me aan het denken gezet. Waarom passen we dit ook niet toe op een vaccinatiestrategie. Niemand van ons heeft een vaccinatiestrategie van de omvang van een COVID-19-vaccinatiestrategie in België ooit uitgeschreven (we hebben lang moeten wachten op het resultaat dus klaar was het zeker niet) laat staan uitgevoerd.
Net zoals vaccinatieplanning een moeilijke oefening is, Massaal leveren van vaccins ook een moeilijke oefening. Je kan zeggen dat dit professionele organisaties zijn die dit op een dagelijkse basis doen. Maar dat geldt ook voor de ministeries van volksgezondheid. Als er zaken mislopen, in de levering of de vaccinaties is dit in principe niet om dat iemand dit bewust doet. Iedere partij heeft zijn eigen redenen om alles zo vlot mogelijk te laten verlopen. En dus gaan we fluctuaties in de levering van vaccinaties moeten in calculeren. Volgens mij is de slechts denkbare manier om wekelijks last minute aantallen te communiceren. Dit zorgt voor enorm veel stress en onrust.
Reverse innovation voor België
In Zuid-Afrika worden mensen op verschillende vlakken geconfronteerd met schommelingen in de aanvoer van producten. Een daarvan is elektriciteit. Toch zijn de Zuid-Afrikanen erin geslaagd deze tekorten te organiseren op een acceptabele manier: load shedding. Vooraf wordt aangekondigd zodat je weet wanneer er geen elektriciteit is in jouw buurt. Dit laat je toe om je voor te bereiden, maatregelen te treffen zoals smartphones opladen. De duur is min of meer voorspelbaar. Begrijp me niet verkeerd. Dit is alles behalve een makkelijke en comfortabele situatie maar het onplanbare, stroomuitval, wordt een beetje planbaar.
Conclusie
Waarom passen we deze reverse innovation modellen niet toe op onze vaccinatie strategie en op het vaccinatieplan? We kunnen per definitie nooit iedereen nu geven wat ze nodig hebben. Iedereen wil af van deze pandemie. Maar door te anticiperen en te communiceren kunnen we enorm veel winnen. Het feit dat bepaalde ziekenhuizen en eerstelijnszones gedurende een week of twee weken geen vaccins krijgen is niet leuk maar niet onoverkomelijk als je weet dat je nadien voldoende dosissen krijgt om een substantiële groep te vaccineren.
Dit is slechts een voorbeeld van een kleine verandering die een wereld van verschil maakt. Een hele grote groep mensen wordt zeer hard getroffen door deze pandemie en daarom we zijn het aan elkaar verplicht om het beste plan uit te voeren wat we kunnen bedenken. En dat betekent ook dat we kunnen leren van landen die vandaag nog niet weten of ze voldoende vaccins kunnen kopen.